Ο νόμος 4549/2018 τροποποίησε στις 14-06-2018 το νόμο 3869/2010, γνωστό σε όλους μας ως Νόμο Κατσέλη.
Πρόκειται για την τρίτη μεταβολή του νόμου αυτού καθώς είχαν προηγηθεί δύο ακόμα σημαντικές τροποποιήσεις το 2013 και το 2015. Η τελευταία αυτή τροποποίηση έγινε σε μια προσπάθεια να ελεγχθούν όσο γίνεται περισσότερο οι στρατηγικοί κακοπληρωτές (strategic defaulters), δηλ. οι δανειολήπτες εκείνοι που αν και έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώνουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις και να είναι ενήμεροι, επιλέγουν στρατηγικά να τις αφήσουν απλήρωτες, να καταστούν τα δάνεια τους ληξιπρόθεσμα, προκειμένου μετά να καταφύγουν στο νόμο Κατσέλη και να πετύχουν δικαστικές διαγραφές των χρεών τους.
Πιο συγκεκριμένα, λοιπόν, οι στρατηγικοί κακοπληρωτές θα πρέπει να το ξανασκεφτούν εάν θέλουν να υποβάλλουν μετά τις 14-06-2018 (ημερομηνία θέσης σε ισχύ του νέου νόμου Κατσέλη) νέα αίτηση για την υπαγωγή τους στις προστατευτικές διατάξεις του νόμου Κατσέλη για τους ακόλουθους λόγους:
1) Με τις νέες αιτήσεις θα πρέπει οι δανειολήπτες να υπογράφουν υπεύθυνη δήλωση στην οποία θα δίνουν την συγκατάθεσή τους να αίρεται το τραπεζικό τους απόρρητο απέναντι σε όλες τις Τράπεζες, όχι μόνο για το παρόν αλλά και για 5 έτη πριν την κατάθεση της αίτησής τους στο Νόμο Κατσέλη, δηλαδή για όλη την περίοδο 2013-2018. Αυτό, πολύ απλά σημαίνει, ότι: α) οι δανειολήπτες πρέπει να αναφέρουν πλέον όλες τις τραπεζικές τους καταθέσεις, υποχρέωση που είχαν μέχρι σήμερα ούτως ή άλλως, αλλά στην πράξη λόγω της προστασίας που απολάμβαναν εκ του τραπεζικού απορρήτου, οι πιστωτές τους που συμμετείχαν στην δίκη του Νόμου Κατσέλη, δεν μπορούσαν ουσιαστικά να ελέγξουν εάν οι δανειολήπτες συμμορφώνονταν προς αυτήν την νομική τους υποχρέωση και β) εάν οι δανειολήπτες που έχουν ήδη υποβάλλει μια αίτηση και εκκρεμεί σήμερα η εκδίκασή της ενώπιον του αρμόδιου Ειρηνοδικείου ή αυτοί που θέλουν να υποβάλουν μια νέα αίτηση στο νόμο Κατσέλη και είχαν από το 2013 και μετά σημαντικά ποσά σε τραπεζικές καταθέσεις και προχώρησαν σε ανάληψη των ποσών αυτών μεταγενέστερα, πρέπει να το δηλώσουν και να είναι σε θέση να εξηγήσουν τους λόγους των αναλήψεων των ποσών αυτών, γιατί με την άρση του τραπεζικού απορρήτου οι τράπεζες μπορούν να ζητούν πλέον πληροφορίες και στοιχεία η μία από την άλλη και έτσι είναι σήμερα σε θέση να τσεκάρουν τις αναλήψεις χρηματικών ποσών και να εντοπίζουν κατά πόσο οι δανειολήπτες έχουν παραβιάσει το καθήκον ειλικρίνειας που οφείλουν να τηρούν στα πλαίσια του νόμου Κατσέλη, με άμεσο επακόλουθο σε περίπτωση παραβίασής του να απορρίπτεται η αίτησή τους από το Δικαστήριο και να μην μπορούν να καταθέσουν ξανά στο μέλλον νέα αίτηση.
2) Επίσης, με τις νέες αιτήσεις θα υποβάλλεται από τους δανειολήπτες που θέλουν να υπαχθούν στο νόμο Κατσέλη μια ακόμη υπεύθυνη δήλωση ότι δεν είναι έμποροι και συνεπώς δεν έχουν πτωχευτική ικανότητα. Εάν ήταν στο παρελθόν έμποροι θα πρέπει να δηλώνουν ότι έκαναν παύση πληρωμών προς τους πιστωτές τους μετά την διακοπή εργασιών στην αρμόδια Δ.Ο.Υ.
3) Όσοι είναι ελεύθεροι επαγγελματίες θα ελέγχονται οι αιτήσεις τους από την Γραμματεία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου και θα στέλνονται με ειδική σημείωση στον Ειρηνοδίκη, ο οποίος θα ελέγχει εάν είναι έμποροι ή όχι. Σε περίπτωση που ο Ειρηνοδίκης κρίνει ότι είναι έμποροι θα στερεί από τους δανειολήπτες αυτούς την προστασία από όλα τα καταδιωκτικά μέτρα που απολαμβάνουν όλοι όσοι καταθέτουν αίτηση υπαγωγής στο νόμο Κατσέλη μέχρι την συζήτηση της προσωρινής διαταγής.
4) Όσοι δανειολήπτες έχουν καταθέσει 2 φορές αίτηση για υπαγωγή τους στο Νόμο Κατσέλη και έχουν παραιτηθεί ισάριθμες φορές από αυτήν, θα ελέγχονται από την Γραμματεία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου και οι παραιτήσεις αυτές θα σημειώνονται πάνω στο φάκελό τους, με έννομο αποτέλεσμα να μην χορηγείται σε αυτούς η προστασία από τα καταδιωκτικά μέτρα των πιστωτών μέχρι την συζήτηση της προσωρινής διαταγής.
5) Όσοι δεν έχουν πληρώσει συνολικά 3 δόσεις (διαδοχικά ή συνολικά) από αυτές που έχει διατάξει το δικαστήριο είτε στα πλαίσια της προσωρινής διαταγής είτε με την οριστική του απόφαση, τότε οι Τράπεζες έχουν δικαίωμα με εξώδικο να τους καλούν να πληρώσουν τα οφειλόμενα μέσα σε 30 ημέρες από την επίδοση του εξωδίκου. Εάν οι δανειολήπτες δεν καταβάλουν τα οφειλόμενα μέσα σε 30 ημέρες, εκπίπτουν αυτοδικαίως είτε από την προστασία κατά των καταδιωκτικών μέτρων που τους χορηγήθηκε με την απόφαση της προσωρινής διαταγής είτε από την δικαστική ρύθμιση των οφειλών τους με το νόμο Κατσέλη αντίστοιχα.
6) Τέλος, σε όσους δανειολήπτες απορρίφθηκε τελεσίδικα η αίτησή τους, για το λόγο ότι δανείστηκαν με σκοπό να μην αποπληρώσουν ποτέ τις υποχρεώσεις τους (λόγω δηλ. δόλιας υπερχρέωσης), δεν δίνεται πλέον η δυνατότητα να καταθέσουν νέα αίτηση.
Επιπλέον, με το νόμο Κατσέλη όπως ισχύει σήμερα, όσοι δανειολήπτες δεν καταβάλουν 4 δόσεις (διαδοχικά ή αθροιστικά) ετησίως από αυτές που διέταξε το Δικαστήριο για την διάσωση της κύριας κατοικίας τους, αντιστοίχως εκπίπτουν αυτοδικαίως από το δικαίωμα διάσωσης της κύριας κατοικίας τους και οι πιστωτές έχουν το δικαίωμα να καταγγείλουν την δικαστική ρύθμιση του νόμου Κατσέλη και να προχωρήσουν σε αναγκαστική εκτέλεση κατά της κύριας κατοικίας τους και σε πλειστηριασμό αυτής. Στις περιπτώσεις αυτές ο τροποποιημένος νόμος προβλέπει ότι όσοι δανειολήπτες είναι τόσο οικονομικά εξασθενημένοι που δεν μπορούν να πληρώνουν τις δόσεις για την διάσωση της κύριας κατοικίας τους, τότε θα μπορούν σύντομα να υποβάλλουν ηλεκτρονικά μια αίτηση προς το Ελληνικό Δημόσιο με την οποία να ζητούν την επιδότηση της δόσης τους αυτής για 3 έτη, με τους δανειολήπτες αυτούς να πρέπει να καταβάλουν ταυτόχρονα μια ελάχιστη συμμετοχή στην δόση αυτή. Προκειμένου να λάβουν από το Ελληνικό Δημόσιο την επιδότηση της δόσης τους για την διάσωση της κύριας κατοικίας, θα πρέπει οι δανειολήπτες: α) να κάνουν χρήση του εν λόγω ακινήτου τους ως κύρια κατοικία, β) η αντικειμενική αξία της κύριας κατοικίας τους να μην υπερβαίνει τις 120.000 ευρώ για τον άγαμο, ή τις 160.000 ευρώ για τον έγγαμο, ή τις 180.000 ευρώ για τον έγγαμο με ένα παιδί, ή τις 200.000 ευρώ με 2 τέκνα, ή τις 220.000 ευρώ με 3 τέκνα, γ) να είναι συνεργάσιμοι δανειολήπτες και ε) να βρίσκονται σε πραγματική αδυναμία πληρωμής των μηνιαίων καταβολών. Εντούτοις, για την εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμα οι απαραίτητες Υπουργικές Αποφάσεις που θα προβλέπουν τις λεπτομέρειες εφαρμογής της στην πράξη. Οπότε έως τότε η διάταξη αυτή παραμένει ουσιαστικά ανενεργή.
Τέλος, σε σχέση με το δικαίωμα διάσωσης της κύριας κατοικίας, πρέπει να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι με τον νέο νόμο Κατσέλη δόθηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα προστασίας της κύριας κατοικίας τους με βάση όχι την αντικειμενική αλλά την εμπορική της αξία. Πιο συγκεκριμένα, μέχρι τις 31-12-2018 ο νόμος Κατσέλη προστατεύει την κύρια κατοικία της οποία η αντικειμενική της αξία και μόνον δεν υπερβαίνει τα ακόλουθα όρια, δηλ.: α) τα 180.000 ευρώ για τον άγαμο, β) τα 220.000 ευρώ για τον έγγαμο, γ) τα 240.000 ευρώ για τον έγγαμο με 1 τέκνο ή τα 260.000 ευρώ με 2 τέκνα, ή τα 280.000 ευρώ με 3 τέκνα ή τα 300.000 με 4 τέκνα κοκ.
Με το νέο νόμο, προστατεύεται και ο δανειολήπτης που έχει ένα ακίνητο κύριας κατοικίας του οποίου η εμπορική πλέον αξία δεν υπερβαίνει τα ως άνω όρια προστασίας. Στην περίπτωση αυτή, ο δανειολήπτης θα πρέπει να προσκομίσει στο δικαστήριο εκτίμηση εμπορικής αξίας της κύριας κατοικίας του από πιστοποιημένο εκτιμητή του Υπουργείου Οικονομικών, με την οποία να αποδεικνύει ότι η πραγματική εμπορική αξία του ακινήτου του είναι εντός των ανωτέρω ορίων προστασίας της κύριας κατοικίας. Με τον τρόπο αυτό, ανοίγει ο δρόμος για την προστασία με το νόμο Κατσέλη των «ακριβότερων» θεωρητικά κυρίων κατοικιών, των οποίων οι μεν αντικειμενικές αξίας παραμένουν μέχρι σήμερα υψηλότερες των ορίων προστασίας του νόμου, πλην όμως οι εμπορικές τους αξίες έχουν πιστοποιημένα υποχωρήσει σε τιμές πολύ χαμηλότερες από αυτές των αντικειμενικών αξιών και συνεπώς χρήζουν προστασίας του νόμου.
Συνοπτικά, όλες οι ανωτέρω αλλαγές είναι προς την κατεύθυνση να δημιουργηθεί ένα αυστηρότερο νομικό πλαίσιο προστασίας των πολιτών από την υπερχρέωση, χωρίς όμως ταυτόχρονα να προστατεύονται και οι στρατηγικοί κακοπληρωτές. Στα αρνητικά της τελευταίας τροποποίησης του νόμου είναι το γεγονός ότι δεν δόθηκε η πολυπόθητη παράταση προστασίας της κύριας κατοικίας και μετά τις 31-12-2018. Ελπίζουμε η παράταση αυτή να δοθεί στην επόμενη τροποποίηση του νόμου!